Natuurgebied Schijnvallei in Zoersel breidt uit

Het natuurgebied ‘Schijnvallei’ breidt fors uit met de aankoop van 13 hectare bossen en graslanden langs het Groot Schijn in Halle-Zoersel. Waarom dat goed nieuws is leest u hieronder. Vorig jaar werd door Natuurpunt reeds 3 hectare aangekocht van het OCMW van Antwerpen. Begin dit jaar werd de aankoop van 10 hectare van het OCMW van Ranst afgerond. Voor de eerstgenoemde aankoop besliste de gemeente Zoersel om een subsidie van € 31.0000 toe te kennen aan onze natuurvereniging. We wensen het schepencollege dan ook van harte te bedanken voor deze gewaardeerde ondersteuning!

Beemden en bossen langs het Groot Schijn

De Schijnvallei bestaat uit een afwisseling van bossen en graslanden in de vallei van het Groot Schijn. In het oosten sluit het natuurgebied aan bij het Zoerselbos; in het zuiden bij de Halse bossen en de bossen rond de Antitankgracht in Schilde. Karakteristiek voor het gebied is het kleinschalige landschap met een aaneenschakeling van natte beekdalgraslanden (beemden) waarvan we nog waardevolle relicten vinden in o.a. de ‘Vorse Beemden’ en de ‘Driesheidse Beemden’. Centraal door het gebied meandert ‘het Schijn’ die verschillende waardevolle stukjes natuur met elkaar verbindt.

Unieke biodiversiteit

Het natuurgebied herbergt een waardevolle flora met tal van zeldzame plantensoorten. Kenmerkend zijn de vochtige valleibossen met voorjaarsbloeiers zoals bosanemoon, muskuskruid, speenkruid en slanke sleutelbloem. Sommige soorten zoals dotterbloem en de zeldzame kleine valeriaan zijn afhankelijk van bijzondere milieucondities en komen enkel voor op locaties waar ijzerrijk grondwater aan de oppervlakte komt (kwel). Ook in de vochtige graslanden in het natuurgebied vinden we een rijke flora met o.a. echte koekoeksbloem, knolsteenbreek, blauwe knoop en wilde orchideeën zoals brede orchis en gevlekte orchis. Het zijn typische soorten die vroeger veelvuldig voorkwamen in het beemdenlandschap langs het Groot Schijn maar die door het intensievere landgebruik bijna volledig zijn verdwenen. Een goed voorbeeld is de sterk bedreigde addertong. Het is een soort van onbemeste, natte graslanden die nog slechts op een handvol plaatsen in de provincie Antwerpen voorkomt. In 2019 ontdekten we een kleine groeiplaats aan de rand van een recent aangekocht hooiland (Driesheidse Beemden). Ook op het vlak van fauna heeft de Schijnvallei veel te bieden. Langs de beek voelen ijsvogels en weidebeekjuffers zich prima thuis. De vochtige beemden met pinksterbloemen vormen het favoriete leefgebied van het oranjetipje, adoptiesoort van de gemeente Zoersel.

De Schijnvallei vormt mede door de steeds beter wordende waterkwaliteit ook een potentieel leefgebied voor bever en otter. Bever heeft zich reeds gevestigd in een stroomafwaarts gelegen deel van de vallei. In 2018 werden sporen van otter gevonden langs de nabijgelegen Antitankgracht die aangeven dat een dier minstens tijdelijk aanwezig of op doortocht is geweest. Verbetering van de waterkwaliteit in het Schijn en de verdere uitbreiding van het natuurgebied kan nieuwe kansen creëren voor de terugkeer van beide iconische zoogdiersoorten. 

Enkele botanische pareltjes in de Zoerselse Schijnvallei. V.l.n.r. addertong, brede orchis, kleine valeriaan en blauwe knoop. (© resp. Indra Jacobs, Gaby Thijs en Tim Van Den Broeck)

Het natuurgebied groeit 

In 2014 kreeg Natuurpunt Voorkempen een eerste perceeltje langs het Groot Schijn in beheer van de
provincie Antwerpen. Dit stukje aan de Vorse Beemden was toen net ingericht als overstromingsgebied, om wateroverlast voor de omliggende wijken te voorkomen. Het toen nog kale stukje grond langs de beek kreeg lokaal de bijnaam ‘Halle plage’. Anno 2020 is het natuurgebied op grondgebied van Zoersel verder gegroeid tot meer dan 15 ha. Recente uitbreidingen betreffen o.a. een waardevolle eikendreef (naast het Scoutsdomein aan de Heideweg) en een vochtig grasland omzoomd met oude essen (Driesheidse Beemden). Begin 2020 werd niet minder dan 10 ha bos aangekocht in de vallei, waaronder enkele waardevolle broekbossen langs het Kikkerpadje en de Kleine Medelaar.

Natuurbeheer

De resultaten van het natuurbeheer zijn het meest zichtbaar aan de Vorse Beemden. Dankzij het beheer van Natuurpuntvrijwilligers evolueerde het stukje overstromingsgebied naar een bloemrijk valleigrasland dat niet alleen botanisch erg waardevol is maar ook een paradijs vormt voor bijen en vlinders. Met een aangepast beheer proberen we ook elders in de vallei de biodiversiteit te herstellen.

Echte koekoeksbloemen in bloei in de Vorse Beemden. Het overstromingsgebied evolueerde mede dankzij een gefaseerd maaibeheer door vrijwilligers van Natuurpunt naar een erg waardevol bloemrijk valleigrasland. (© Guy Laurijssens)

Naar een wandelpad door de Schijnvallei?

Natuurpunt droomt van een nieuw wandelpad doorheen de Zoerselse Schijnvallei. Meer natuur in de buurt is immers niet alleen goed voor fauna en flora, maar ook voor onze gezondheid. De heilzame effecten van bewegen in de natuur zijn wetenschappelijk bewezen. De nieuwe aankopen vormen belangrijke puzzelstukjes om op termijn een aantrekkelijke wandelverbinding te kunnen realiseren tussen bv. het kasteelpark van Halle en het Zoerselbos.

Van Scherpenberg tot Schelde

Het Groot Schijn ontspringt in Westmalle nabij de Scherpenbergmolen en stroomt vervolgens door de gemeenten Zoersel, Schilde, Ranst, Wommelgem en Wijnegem om uit te monden in de Schelde ter hoogte van de Antwerpse dokken. Natuurpunt Voorkempen werkt samen met de naburige Natuurpuntafdelingen aan de bescherming van de natuur in de gehele Schijnvallei. We bouwen aan een gemeente-overschrijdend natuurgebied om de verschillende natuurkernen in de vallei met elkaar te verbinden en zo tot één groot en robuust natuurgebied te komen.

De Schijnvallei als klimaatbuffer

Meer natuur in de Schijnvallei is niet alleen goed voor de biodiversiteit, maar kan ook een belangrijke rol spelen als ‘klimaatbuffer’. Natuurlijke valleien zijn namelijk in staat om veel water te bergen en de afvoer van water te vertragen tijdens periodes van extreme neerslag. Door het Groot Schijn voldoende ruimte te geven worden piekdebieten afgevlakt en overstromingen in de omliggende woongebieden vermeden. Bovendien werken de bossen en beemden als een spons en leveren ze grondwater in periodes van droogte. Tegelijk leveren ze een grote bijdrage aan de zuivering van het grond- en oppervlaktewater, en kunnen ze koolstof opslaan.

Financiële steun gemeente Zoersel

Het aankopen van gronden is vaak de beste garantie om natuur te vrijwaren voor toekomstige generaties. Natuurpunt is dan ook een belangrijke investeerder in het natuurpatrimonium in de gemeente. Door de aankoop van terreinen draagt onze vereniging mee bij aan biodiversiteitsbehoud, waterberging, klimaatbuffering, enz. De gemeente Zoersel ondersteunt Natuurpunt hierbij o.m. door het toekennen van subsidies voor de verwerving van gronden. De gemeentelijke inbreng versterkt zo de eigen middelen van de natuurvereniging, de giften van leden en de Vlaamse aankoopsubsidies. Hierdoor kan Natuurpunt meer natuur beschermen en zo grotere en beter toegankelijke natuurgebieden uitbouwen. Recent besliste het schepencollege om een subsidie van € 31.0000 toe te kennen aan Natuurpunt. Het bedrag wordt gebruikt voor de aankoop van ca. 3 hectare in de Schijnvallei: een hooiland aan de Driesheidse Beemden en een dreef met oude zomereiken (naast de scouts van Halle).

Rondleiding door een nieuwe stukje natuurgebied langs het Groot Schijn in Halle-Zoersel.(© Peter Keustermans)